Synod z Whitby: Zmagania o datę Wielkanocy i supremacja Rzymu w Anglii 7. wieku

Rok 664 n.e. zapisał się w historii anglosaskiej jako rok intensywnych dyskusji teologicznych i politycznych. W małym miasteczku Whitby, na północnym wybrzeżu dzisiejszej Anglii, odbył się synod – zgromadzenie duchownych i władców, które miało rozstrzygnąć spór dotyczący daty obchodów Wielkanocy.

Podczas tego historycznego wydarzenia doszło do konfrontacji dwóch odłamów chrześcijaństwa: tradycji rzymskiej i celtyckiej. Kościół rzymski, którego zwierzchnikiem był papież, promował metodę obliczania daty Wielkanocy opartą na kalendarzu juliańskim. Z kolei Kościół celtycki, reprezentowany przez irlandzkich mnichów, stosował starszą metodę, która nie była zsynchronizowana z kalendarzem juliańskim.

W Anglii obu rywalizującym tradycjom przewodziły dwa ośrodki: Canterbury, pod wpływem Rzymu, i Iona, bastion celtyckiej duchowości. Dyskusja na temat daty Wielkanocy stała się więc nie tylko sprawą religijną, ale również polityczną – o dominację nad Kościołem w Anglii.

Synod z Whitby przyciągnął wielu wpływowych przedstawicieli obu stron sporu. Z strony rzymskiej, kluczową rolę odegrał biskup Wilfrid z Yorku, który opowiadał się za reformą kalendarza i uznawaniem papieża za zwierzchnika Kościoła. Z kolei strona celtycka reprezentowana była przez Abbę Colmanę z Iona, obrońcę tradycyjnej metody obliczania daty Wielkanocy.

Debata na synodzie trwała kilka dni. Obie strony przedstawiły swoje argumenty teologiczne i historyczne. W końcu król Northumbrii Oswiu, który zezwolił na zorganizowanie synodu, postawił sprawę na ostrzu noża. Oceniając argumenty obu stron, król zdecydował się poprzeć stanowisko biskupa Wilfrida i przyjąć kalendarz juliański.

Decyzja Oswiu miała daleko idące konsekwencje dla historii Anglii. Synod z Whitby doprowadził do stopniowego wyparcia tradycji celtyckiej na rzecz rzymskiego modelu chrześcijaństwa. Kościół anglosaski został podporządkowany papieżowi w Rzymie, co umocniło pozycję tego miasta jako centrum chrześcijańskiego świata.

Wpływ Synodu z Whitby na kulturę i społeczeństwo Anglii był głęboki i wielowymiarowy:

Synod z Whitby stanowi jeden z najważniejszych punktów zwrotnych w historii wczesnej Anglii. To wydarzenie nie tylko rozwiązało spór religijny, ale również doprowadziło do głębokich zmian politycznych i kulturowych. Podobnie jak wiele innych wydarzeń historycznych, Synod z Whitby pokazuje, że decyzje podjęte na niewielkim zgromadzeniu mogą wywrzeć wpływ na losy całych narodów.

Oczywiście, Synod z Whitby nie był pozbawiony kontrowersji. Do dziś dyskutuje się o tym, czy decyzja króla Oswiu była sprawiedliwa i czy nie marginalizowała celtyckiej tradycji chrześcijańskiej. Mimo to, niezaprzeczalnym faktem jest, że Synod z Whitby odegrał kluczową rolę w kształtowaniu oblicza religijnego i kulturowego Anglii.